Từ thắng lợi của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử; ta có thể rút ra mấy bài học kinh nghiệm quý sau:

Thứ nhất: Ban Chấp hành (BCH) Trung ương, Bộ Chính trị đã sớm đánh giá đúng kẻ thù, có chủ trương, đường lối phù hợp lãnh đạo cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân mới của đế quốc Mỹ (1954-1960). Đánh giá đúng bản chất, âm mưu xâm lược của đế quốc Mỹ, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 6 (tháng 7-1954) chỉ rõ: “Đế quốc Mỹ là kẻ thù chính của nhân dân yêu chuộng hòa bình thế giới và hiện đang trở thành kẻ thù chính, trực tiếp của nhân dân Đông Dương”. Hội nghị lần thứ 15 (năm 1959) của BCH Trung ương Đảng (khóa II) chỉ rõ: Mỹ-Diệm chẳng những là kẻ thù của nhân dân miền Nam đang bị chúng thống trị mà còn là kẻ thù của cả dân tộc Việt Nam, của nhân dân miền Bắc đã được giải phóng. Trong diễn văn khai mạc Đại hội lần thứ III của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Nhân dân ta đã từng đau khổ vì bọn đế quốc và ngày nay còn bị Mỹ-Diệm chia cắt đất nước, giày xéo miền Nam. Ngày nào mà chưa đuổi được đế quốc Mỹ ra khỏi miền Nam nước ta, chưa giải phóng được miền Nam khỏi ách thống trị tàn bạo của Mỹ-Diệm, thì nhân dân ta vẫn chưa thể ăn ngon, ngủ yên” (1). Từ nhận định này, Đảng ta xác định: “Con đường phát triển cơ bản của cách mạng Việt Nam ở miền Nam là khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân” (2). Với chủ trương đúng đắn đó, Phong trào Đồng Khởi ở miền Nam Việt Nam đã nổ ra và nhanh chóng phát triển thành cao trào, khởi nghĩa từng phần và giành thắng lợi, đưa cách mạng miền Nam chuyển từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công.

Thứ hai: Đảng lãnh đạo giữ vững và phát triển thế tiến công, đánh bại chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ-ngụy (1961-1965). Để đối phó với sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng miền Nam, chiếm lại những địa bàn, vùng dân cư đã mất sau Phong trào Đồng Khởi của ta, đế quốc Mỹ chuyển sang thực hiện chiến lược “chiến tranh đặc biệt”. Đây là chiến lược đầu tiên trong 3 loại hình chiến tranh nằm trong chiến lược quân sự toàn cầu “phản ứng linh hoạt” của Mỹ. Trong những năm 1961-1964, nhân dân miền Nam vừa đấu tranh, vừa chú trọng xây dựng lực lượng vũ trang (LLVT) cách mạng với sự chi viện hiệu quả từ miền Bắc. Nhiều trung đoàn chủ lực Miền được thành lập. Tích cực mở rộng căn cứ cách mạng, phát triển chiến tranh du kích, tăng cường đánh phá các căn cứ quân sự xung yếu của địch như sân bay, kho tàng, bến cảng, phá hệ thống ấp chiến lược do địch lập ra, liên tiếp giành thắng lợi trên các chiến trường. Điển hình là trận Ấp Bắc (tháng 1-1963), Chiến dịch Bình Giã (tháng 12-1964 đến tháng 1-1965), Ba Gia (tháng 5 đến 7-1965), Đồng Xoài (tháng 5 đến 7-1965).

Tại Hội nghị Trung ương lần thứ 11 (tháng 3-1965) và lần thứ 12 (tháng 12-1965), trên cơ sở phân tích, so sánh lực lượng giữa ta và địch, Trung ương đã khẳng định sự thất bại không tránh khỏi của đế quốc Mỹ và hạ quyết tâm động viên toàn dân, toàn quân trong cả nước nêu cao ý chí tự lực, tự cường, phát huy sức mạnh của toàn dân tộc, tranh thủ sự giúp đỡ của quốc tế, kiên quyết đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Thứ ba: Nét độc đáo về chỉ đạo phát huy sức mạnh tổng hợp, kết hợp chặt chẽ các mặt đấu tranh. Trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, với đường lối và phương pháp cách mạng đúng đắn, Đảng ta đã động viên và phát huy cao độ sức mạnh tổng hợp của chiến tranh nhân dân, đó là: Sức mạnh của hậu phương lớn miền Bắc vừa chiến đấu, xây dựng, vừa chi viện đắc lực sức người, sức của cho miền Nam, kết hợp với sức mạnh của đồng bào và chiến sĩ miền Nam trực tiếp trên tuyến đầu đánh Mỹ và thắng Mỹ. Đảng ta chỉ đạo kết hợp đấu tranh quân sự với đấu tranh chính trị và đấu tranh ngoại giao; kết hợp khởi nghĩa với chiến tranh cách mạng; đánh địch bằng 3 mũi giáp công: Quân sự, chính trị, binh vận; trên cả 3 vùng chiến lược: Rừng núi, nông thôn đồng bằng và thành thị; kết hợp chiến tranh du kích và chiến tranh chính quy, thực hiện đánh địch trên mọi quy mô: Đánh lớn, đánh vừa, đánh nhỏ của LLVT 3 thứ quân; thực hiện làm chủ để tiêu diệt địch, để giành quyền làm chủ.

Thứ tư: Nắm vững tư tưởng chiến lược tiến công, tạo thế và lực, tạo thời cơ, kiên quyết tiến hành cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975 giành thắng lợi trọn vẹn. Sau Chiến dịch Tây Nguyên và Chiến dịch Trị Thiên-Huế; Đà Nẵng, Bộ Chính trị nhận định: “Chúng ta đang đứng trước thời cơ chiến lược lớn, chưa bao giờ ta có đủ điều kiện đầy đủ về quân sự và chính trị như hiện nay, có thời cơ chiến lược to lớn như hiện nay để hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam để tiến tới hòa bình thống nhất Tổ quốc” (3). Thời cơ chiến lược đã đến, ngày 27-3-1975, Bộ Chính trị chỉ thị: “Phải nhanh chóng phát động quần chúng vũ trang nổi dậy, đập tan các lực lượng kìm kẹp ở cơ sở, chiếm lĩnh các công sở... và vận động binh sĩ địch bỏ súng đầu hàng, làm tan rã các đơn vị quân ngụy” (4).

Với ý nghĩa đó, ngày 14-4-1975, Bộ Chính trị quyết định mở Chiến dịch Hồ Chí Minh nhằm giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Thực hiện tư tưởng chỉ đạo: “Thần tốc, táo bạo, bất ngờ, chắc thắng”, theo kế hoạch đúng ngày 26-4-1975, Chiến dịch Hồ Chí Minh chính thức bắt đầu, các đơn vị chủ lực của Quân đội ta đã thực hiện cuộc hành quân thần tốc, tiến về giải phóng Sài Gòn-Gia Định. 11 giờ 30 phút ngày 30-4-1975, các binh đoàn chủ lực của ta kết hợp với LLVT Miền nhanh chóng đánh chiếm các mục tiêu trọng yếu của địch. Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử toàn thắng.

45 năm đã trôi qua, Đại thắng mùa Xuân 1975 mãi mãi đi vào lịch sử dân tộc như một mốc son rực sáng, là động lực tinh thần to lớn để toàn quân, toàn dân ta vững bước trên con đường mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu cùng nhân dân ta đã chọn: Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; tiếp tục công cuộc đổi mới, thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; phấn đấu vì mục tiêu: “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” mà Đảng ta đã xác định.