Giờ huấn luyện tại Tiểu đoàn Phòng hóa 23 (Bộ Tham mưu).    Ảnh: CHÍ DŨNG

Sau khi thành lập, bộ đội hóa học đã nhanh chóng xây dựng và phát triển lực lượng, từng bước đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo đảm phòng hóa cho LLVT và nhân dân, cùng toàn dân, toàn quân bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Mặc dù còn nhiều khó khăn, trang bị thô sơ nhưng với tinh thần chủ động tiến công, cán bộ, chiến sĩ hóa học đã có mặt trên khắp các chiến trường, đến những nơi xa xôi, ác liệt nhất để trinh sát, phát hiện, đánh giá tác hại các loại chất độc; cung cấp, bảo đảm hàng nghìn tấn khí tài phòng hóa. Kịp thời đề xuất và hướng dẫn các biện pháp phòng chống vũ khí hóa học của địch; đồng thời sử dụng vũ khí, trang bị khí tài chuyên môn và ứng dụng để tiêu tẩy chất độc, bảo vệ lực lượng của ta. Bộ đội hóa học đã trực tiếp chiến đấu tiêu diệt địch, bảo vệ hoạt động tác chiến của bộ đội, góp phần vào thắng lợi trong các chiến dịch Đồng Xoài, Khe Sanh, Đường 9-Nam Lào…
 
Ở miền Bắc, bộ đội hóa học tăng cường hướng dẫn LLVT và nhân dân trong công tác phòng hóa; trực tiếp sản xuất, sửa chữa trang bị, kỹ thuật phòng hóa phục vụ mặt trận; tham gia khắc phục sự cố hóa độc - xạ; sử dụng màn khói ngụy trang bảo vệ nhiều mục tiêu quan trọng… Trên mặt trận ngoại giao, bộ đội hóa học có những đóng góp đáng kể, tham gia đấu tranh tố cáo tội ác của đế quốc Mỹ sử dụng vũ khí hóa học trong chiến tranh xâm lược Việt Nam.

Đại thắng mùa xuân 1975 thu non sông về một mối, giữa bộn bề của công cuộc tái thiết đất nước, không một phút ngơi nghỉ bộ đội hóa học tiếp tục bước vào một cuộc chiến thầm lặng, gian khổ, lâu dài, trở thành lực lượng nòng cốt, tham gia xử lý chất độc hóa học tồn lưu sau chiến tranh, khôi phục sản xuất, ổn định đời sống nhân dân.

Trước yêu cầu mới, tháng 7-1976, Bộ Quốc phòng quyết định chuyển Cục Hóa học thành Bộ tư lệnh Hóa học, trực thuộc Bộ Quốc phòng. Cũng trong thời gian này, phòng hóa học trực thuộc quân khu, quân đoàn được thành lập. Đến nay, Bộ đội Hóa học đã phát triển tương đối đầy đủ, toàn diện trong LLVT ba thứ quân, ở từng cấp đều quy định rõ vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức, biên chế đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao.

Trải qua 60 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, với những thành tích xuất sắc, Binh chủng Hóa học vinh dự được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân, 2 Huân chương Hồ Chí Minh cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.
Hòa cùng dòng chảy lịch sử của Bộ đội Hóa học, tháng 8-1959, Trường Quân chính Quân khu Việt Bắc được biên chế 1 đồng chí giáo viên hóa học làm nhiệm vụ giảng dạy, đồng thời bố trí 1 trợ lý phụ trách công tác hóa học. Đây là lớp cán bộ hóa học đầu tiên để đến tháng 2-1964, Phòng Hóa học Quân khu Việt Bắc được ra đời. Nhiệm vụ cần kíp lúc này là khẩn trương bắt tay vào huấn luyện phòng hóa cho các đơn vị, tổ chức nhiều lớp tập huấn cho cán bộ địa phương về công tác phòng hóa phổ thông. Năm 1972, bộ đội hóa học Quân khu tham gia khắc phục hậu quả chiến tranh, thả khói ngụy trang bảo đảm an toàn nhà máy thủy điện Thác Bà, cầu Đáp Cầu…

Trước diễn biến phức tạp trên tuyến biên giới phía Bắc, ngày 16-6-1979 Phòng Hóa học Quân khu 1 được thành lập, không lâu sau đó, ngày 12-8-1980 Tiểu đoàn Phòng hóa 23 ra đời. Song song với xây dựng lực lượng, củng cố, kiện toàn tổ chức, một bộ phận cán bộ, chiến sĩ hóa học trực tiếp chiến đấu trên tuyến biên giới Lạng Sơn, Cao Bằng, giữ vững điểm cao 473, vừa chiến đấu vừa khắc phục hậu quả chất độc tại pháo đài Đồng Đăng (Lạng Sơn). Hoàn thành nhiệm vụ, bộ đội hóa học Quân khu tập trung xây dựng lực lượng thường trực theo hướng tinh gọn, nâng cao chất lượng tổng hợp, khả năng SSCĐ. Hiện nay, tổ chức của bộ đội hóa học Quân khu có Phòng Hóa học, 1 tiểu đoàn Phòng hóa, Kho Hóa học; cấp tỉnh và lữ đoàn có trợ lý hóa học; Sư đoàn có chủ nhiệm hóa học; 65 tiểu đội, 18 tổ hóa học kiêm nhiệm, 662 tổ DQTV hóa học…

Bên cạnh nhiệm vụ trung tâm huấn luyện, SSCĐ, bộ đội hóa học Quân khu đã xử lý an toàn hàng chục sự cố hóa chất độc - xạ nguy hiểm, phức tạp trên địa bàn các tỉnh: Thái Nguyên, Bắc Kạn, Cao Bằng, Lạng Sơn. Đặc biệt, bằng nghiệp vụ vững vàng, tinh thần hết mình vì nhân dân, bộ đội Hóa học Quân khu đã khắc phục triệt để sự cố thuốc bảo vệ thực vật gây ô nhiễm môi trường của Công ty TNHH Việt Thắng (Việt Yên, Bắc Giang) đem lại môi trường sống trong lành cho nhân dân…

Viết tiếp truyền thống “Phòng chống tốt, chiến đấu giỏi”, những năm qua ngành Hóa học đã chủ động đề xuất với thủ trưởng Bộ tư lệnh Quân khu nhiều biện pháp xây dựng ngành VMTD. Tổ chức đảng thường xuyên được củng cố, kiện toàn. Hiện nay, đội ngũ cán bộ hóa học cơ bản có trình độ đại học, cao đẳng, các bộ phận làm công tác chuyên môn đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ. Đời sống của cán bộ, chiến sĩ từng bước được nâng lên, doanh trại được xây dựng, củng cố chính quy, sáng, xanh, sạch, đẹp. Phòng Hóa học và Tiểu đoàn 23 nhiều năm liên tục được tặng danh hiệu Đơn vị Quyết thắng, chi, đảng bộ TSVM. Với những thành tích đặc biệt xuất sắc, năm 2004 Tiểu đoàn 23 vinh dự được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Trong điều kiện còn nhiều khó khăn, cán bộ, chiến sĩ hóa học luôn phát huy tinh thần tự lực tự cường, chủ động nghiên cứu, áp dụng nhiều sáng kiến có hiệu quả vào thực tiễn.

Có thể khẳng định, trong dòng chảy 60 năm truyền thống Bộ đội Hóa học, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy, Bộ tư lệnh Quân khu, Bộ tư lệnh Hóa học mà thường xuyên, trực tiếp là Đảng ủy, thủ trưởng Bộ Tham mưu Quân khu, sự phối hợp, hiệp đồng của các cơ quan, đơn vị, địa phương; sự đùm bọc, che chở của nhân dân các dân tộc trên địa bàn, Bộ đội Hóa học Quân khu đã không ngừng nỗ lực, cố gắng, đoàn kết, khắc phục khó khăn, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, viết tiếp truyền thống “Phòng chống tốt, chiến đấu giỏi”, cùng LLVT Quân khu và nhân dân các dân tộc Việt Bắc tô thắm lá cờ quyết chiến, quyết thắng của quân đội ta. Đây chính là hành trang vô giá với mỗi cán bộ, chiến sĩ bộ đội hóa học trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.    

                                                                                                                               Thượng tá TRƯƠNG ĐỨC NGHĨA
                                                                                                                                   Chủ nhiệm Hóa học Quân khu