Dân quân thị trấn Đồng Đăng, huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn tham gia tuần tra biên giới. Ảnh: DƯƠNG NGUYÊN

Hoạt động khảo sát nhằm đánh giá kết quả quán triệt, triển khai thực hiện Kết luận của Ban Bí thư Trung ương Đảng; hướng dẫn của Ban Tổ chức Trung ương, các văn bản chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Ban Thường vụ Đảng ủy Quân khu về hoạt động của chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn; đánh giá hoạt động của chính trị viên Ban CHQS xã, phường, thị trấn trong một số nhiệm vụ QP, QSĐP. Kết quả khảo sát là cơ sở để cơ quan chức năng nghiên cứu, đề xuất thực hiện thống nhất trong thời gian tới.

Đợt khảo sát được tiến hành đối với 20 xã thuộc 12 huyện, thị xã, 6 tỉnh trên địa bàn Quân khu, trong đó có 4 xã biên giới. Qua khảo sát tại các địa phương, mặc dù còn nhiều ý kiến khác nhau, song có thể khẳng định: Từ khi thành lập chi bộ quân sự xã, các nghị quyết, chỉ thị, quy định của cấp trên được quán triệt đầy đủ, kịp thời, nghiêm túc; nhiệm vụ QP, QSĐP được triển khai đồng bộ, chặt chẽ, chất lượng hơn; khả năng huy động dân quân tham gia giải quyết các nhiệm vụ đột xuất ở cơ sở nhanh và hiệu quả hơn. Đội ngũ chính trị viên ban CHQS xã đã nắm và xác định tốt vị trí, vai trò, chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của các chức vụ chỉ huy DQTV, tiến hành có hiệu quả hoạt động CTĐ, CTCT trong một số nhiệm vụ QP, QSĐP. Góp phần làm chuyển biến nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành và nhân dân trong thực hiện nhiệm vụ QP, QSĐP tại cơ sở.

Bên cạnh kết quả đạt được, hoạt động của chi bộ quân sự xã cũng bộc lộ những hạn chế, bất cập. Trong đó: Thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chi bộ quân sự ở từng địa phương, trên từng mặt công tác còn hạn chế như: Lãnh đạo công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền về nhiệm vụ quốc phòng, quân sự; xây dựng lực lượng dân quân cơ động, dân quân thường trực. Việc duy trì sinh hoạt chi bộ có nơi chưa đều, nội dung và chất lượng sinh hoạt còn hạn chế; nhiều chi bộ chưa kết nạp được đảng viên. Chỉ đạo hoạt động CTĐ, CTCT của chính trị viên Ban CHQS xã, phường, thị trấn chưa thường xuyên nên có nội dung chất lượng hạn chế, nhất là hệ thống văn kiện, kế hoạch CTĐ, CTCT và xét duyệt hưởng chế độ, chính sách theo các quyết định của Thủ tướng Chính phủ.

Những hạn chế trên có nguyên nhân khách quan đó là do chi bộ quân sự xã là mô hình mới đối với các địa phương song các văn bản hướng dẫn thực hiện của Trung ương có điểm chưa thống nhất, có điểm chưa cụ thể. Hướng dẫn của trên về hoạt động xây dựng văn kiện, kế hoạch, sổ sách hoạt động CTĐ, CTCT của chính trị viên ban CHQS xã cũng chưa cụ thể, thống nhất.

Về nguyên nhân chủ quan: Một số cấp ủy cơ sở quán triệt chỉ thị, kết luận, hướng dẫn của Trung ương và chủ trương thành lập chi bộ quân sự xã chưa sâu. Sự phối hợp giữa ban CHQS huyện (thành, thị) với các ban đảng địa phương trong chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, giúp đỡ hoạt động của chi bộ quân sự xã có nơi chưa thường xuyên, chưa cụ thể. Ban CHQS một số huyện nghiên cứu các văn bản, chỉ thị, hướng dẫn của trên chưa kỹ nên công tác kiểm tra, chỉ đạo, hướng dẫn hoạt động CTĐ, CTCT, nhất là hệ thống văn kiện, kế hoạch, sổ sách hoạt động của chính trị viên ban CHQS xã chưa được quan tâm. Tính chủ động, tinh thần tự nghiên cứu, tự học hỏi của một số đồng chí chính trị viên ban CHQS xã chưa cao.Cùng với những vấn đề tồn tại, hạn chế, hoạt động của chi bộ quân sự xã còn có những khó khăn, bất cập. Trong đó: Về cơ cấu đảng viên, theo hướng dẫn của Ban Tổ chức Trung ương, đảng viên là dân quân sinh hoạt ở chi bộ quân sự, do vậy làm giảm tỷ lệ lãnh đạo của chi bộ thôn, bản, gây khó khăn cho việc xóa thôn, bản “trắng” chi bộ, nhất là ở các xã vùng sâu, biên giới.

Đảng viên của chi bộ quân sự xã cư trú phân tán, có nơi xa trung tâm xã, không tiện sinh hoạt. Mặt khác, số đảng viên này thường là lao động chính trong gia đình, ngành nghề đa dạng, có thời điểm đi làm ăn xa không tham gia sinh hoạt đầy đủ, trong khi nhiệm vụ chính của công tác QP, QSĐP thường thực hiện ở một số thời điểm nhất định nên nội dung sinh hoạt còn đơn điệu.
Đoàn viên trong lực lượng dân quân phân tán ở các thôn, bản; chủ yếu tham gia hoạt động ở các thôn, bản, chỉ tập trung theo yêu cầu nhiệm vụ huấn luyện, SSCĐ, thực hiện các nhiệm vụ đột xuất của địa phương nên việc thành lập chi đoàn thanh niên trong lực lượng dân quân khó khăn.

Công tác tạo nguồn phát triển đảng viên mới còn bất cập do không thành lập được chi đoàn thanh niên trong trung đội dân quân; thời gian tham gia dân quân thường trực ngắn (từ 6 tháng đến 2 năm) trong khi chiến sĩ dân quân cư trú ở các thôn, bản không có thời gian công tác liên tục 1 năm với đảng viên trong chi bộ quân sự...

Từ kết quả khảo sát, Cục Chính trị đề xuất một số giải pháp xây dựng chi bộ quân sự xã và nâng cao hiệu quả hoạt động CTĐ, CTCT của chính trị viên ban CHQS xã trong thời gian tới. 

Theo đó, cần tiếp tục thống nhất nhận thức của cấp ủy, chính quyền, cơ quan quân sự, các ban, ngành, đoàn thể về sự cần thiết tổ chức mô hình chi bộ quân sự; hoạt động CTĐ, CTCT của chính trị viên ban CHQS xã. Nhận rõ việc tổ chức chi bộ quân sự xã nhằm cụ thể hóa các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Trung ương về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV, DBĐV trong tình hình mới; từ đó thống nhất chủ trương, đề cao trách nhiệm, chủ động khắc phục khó khăn, tháo gỡ vướng mắc để tổ chức và nâng cao chất lượng hoạt động của chi bộ quân sự, hoạt động CTĐ, CTCT của chính trị viên ban CHQS xã.

Duy trì hoạt động của chi bộ quân sự ở những nơi phát huy được hiệu quả, nhân rộng ở các địa bàn theo chủ trương chung. Coi trọng xây dựng chi bộ có chi ủy; bồi dưỡng nâng cao năng lực, phương pháp công tác cho đội ngũ cấp ủy viên. Nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của chi bộ và chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, xây dựng chi bộ thực sự trong sạch vững mạnh và nâng cao năng lực tiến hành CTĐ, CTCT của chính trị viên ban CHQS xã.

Phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quân sự với các ban đảng địa phương trong chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, giúp đỡ chi bộ quân sự. Tập trung vào nhiệm vụ chính trị; việc củng cố, kiện toàn tổ chức, bồi dưỡng cán bộ; chuẩn bị nội dung sinh hoạt; xây dựng quy chế làm việc; công tác kết nạp đảng viên; đánh giá chất lượng đảng viên và công tác kiểm tra, giám sát. Kịp thời đề xuất với cấp ủy tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để nâng cao chất lượng hoạt động của chi bộ và hoạt động CTĐ, CTCT của chính trị viên ban CHQS xã...

Cục Chính trị Quân khu cũng kiến nghị, đề xuất với cấp trên một số nội dung nhằm tháo gỡ khó khăn, bất cập trong hoạt động của chi bộ quân sự xã. Theo đó, cần có hệ thống văn bản thống nhất, hướng dẫn cụ thể, rõ ràng về chức năng, nhiệm vụ, quy chế hoạt động, nội dung sinh hoạt của chi bộ quân sự xã; hệ thống văn kiện CTĐ, CTCT trong các nhiệm vụ và hệ thống sổ sách CTĐ, CTCT của chính trị viên ban CHQS xã. Đề nghị Quân ủy Trung ương tham mưu, đề xuất với Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Ban Tổ chức Trung ương xem xét, điều chỉnh một số nội dung cụ thể trong các văn bản hướng dẫn hiện đang có khó khăn, bất cập trên thực tế tại các địa phương nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của chi bộ quân sự xã.