Theo lời giới thiệu của Thiếu úy QNCN Vũ Thị Thanh An, Hướng dẫn viên Bảo tàng: Do yêu cầu nhiệm vụ cách mạng đòi hỏi phải đặc biệt bảo đảm bí mật. Bởi vậy, để đưa đón cán bộ băng rừng trong đêm tối, về hoạt động cách mạng tại địa phương, đồng chí Đặng Tuần Quý đã nghiên cứu, tìm tòi, sáng tạo và chế tác ra cây đèn để soi đường. Cây đèn được làm bằng đồng với chiều cao 18cm, đường kính 9cm; dùng nhiên liệu chính là đất đèn để duy trì ngọn lửa khi thắp. Với nhiên liệu này, ánh lửa sẽ ổn định, đủ sáng và không dễ bị tắt như đèn dầu. Cây đèn không chỉ giúp đồng chí Đặng Tuần Quý đưa nhiều cán bộ về địa phương an toàn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, mà còn góp phần khẳng định sự thông minh, sáng tạo của người dân Việt Nam trong mọi thời kỳ. Cây đèn được ông Đặng Văn Toàn, con trai đồng chí Đặng Tuần Quý hiến tặng cho Bảo tàng.

Cây đèn của đồng chí Đặng Tuần Quý trưng bày tại Bảo tàng LLVT Việt Bắc - Quân khu 1.     Ảnh: HẢI LÝ

Chúng tôi đến bản Um, xã Tam Kim, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng tìm gặp ông Đặng Văn Toàn và được nghe câu chuyện về cây đèn gắn liền với cuộc đời của chiến sĩ cộng sản Đặng Tuần Quý. “Việc chứng kiến cảnh dân làng, người thân bị giặc áp bức, bóc lột, hành hạ, chém giết. Trong đó, ông nội tôi cũng bị thực dân Pháp giết hại năm 1938, đã hun đúc trong lòng bố tôi nỗi căm thù giặc sâu sắc và thôi thúc ông tham gia vào đội du kích địa phương năm 1942”, Ông Toàn kể.

Khi ấy, với thân hình nhỏ bé, nhanh nhẹn, lại thông thạo địa hình, chiến sĩ Đặng Tuần Quý được giao nhiệm vụ liên lạc, dẫn đường cho các đồng chí cán bộ về hoạt động cách mạng tại địa phương. Nhằm đảm bảo an toàn, tránh địch phát hiện, công tác dẫn đường cho cán bộ thường triển khai trong đêm tối và băng qua các cánh rừng sâu, núi hiểm. Chính vì vậy, ông Đặng Tuần Quý đã nghiên cứu, chế tác ra cây đèn để soi sáng những đêm mịt mù nơi rừng sâu, giúp ông nhiều lần đưa cán bộ về hoạt động cách mạng an toàn.

Đầu tháng 12-1944, ông Đặng Tuần Quý được giao nhiệm vụ dẫn đường cho các đồng chí cán bộ về điểm tập kết để chuẩn bị cho lễ thành lập Đội VNTTGPQ. Cũng với cây đèn này, ông đã đưa nhiều cán bộ về điểm tập kết an toàn vào ban đêm, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Ngày 22-12-1944, lễ thành lập Đội VNTTGPQ (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam) diễn ra tại khu rừng nằm giữa hai tổng Trần Hưng Đạo và Hoàng Hoa Thám (nay thuộc xã Tam Kim, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng). Chiến sĩ Đặng Tuần Quý vinh dự là 1 trong 34 cán bộ, chiến sĩ của Đội. Sau khi thành lập, ông cùng đồng đội tham gia đánh liên tiếp 2 trận tại đồn Phai Khắt (xã Tam Kim) và đồn Nà Ngần (nay thuộc xã Hoa Thám, huyện Nguyên Bình), tạo nên chiến công đầu tiên của Đội VNTTGPQ. Tháng 2-1945, ông cùng đồng đội tiếp tục tấn công đồn Đồng Mu (xã Xuân Trường, huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng). Trong trận đánh này, ông bị địch bắn trọng thương và được đưa về quê nhà điều trị, chăm sóc.

Sau khi bố mất, ông Đặng Văn Toàn tiếp tục cất giữ và bảo quản cây đèn như một kỷ vật quý giá của gia đình, dòng tộc. Qua nhiều ngày đêm suy nghĩ, ông đã hiến tặng cây đèn cho Bảo tàng LLVT Việt Bắc-Quân khu 1 làm hiện vật trưng bày, góp phần tuyên truyền, giáo dục ý thức dân tộc, lòng yêu nước cho thế hệ trẻ Việt Nam.