Dân quân tự vệ thành phố Lạng Sơn tham gia diễn tập KVPT tỉnh. Ảnh: NGUYÊN MẠNH

Ngay sau khi có nghị quyết của Đảng, các đội tự vệ công nông mang tính chất là những tổ chức vũ trang quần chúng ra đời; đây là tiền thân của các đội Cứu quốc quân, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân sau này. Trải qua 85 năm xây dựng, chiến đấu, trưởng thành, dưới sự lãnh đạo của Đảng, các thế hệ, cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ đã hết lòng trung thành với Tổ quốc, nhân dân, sự nghiệp cách mạng của Đảng; chiến đấu kiên cường, mưu trí, dũng cảm, lao động, học tập, công tác hiệu quả, sáng tạo và đã lập nhiều chiến công xuất sắc; cùng LLVT chính quy và toàn dân đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, đánh thắng thực dân, đế quốc, thực hiện thành công cách mạng giải phóng dân tộc và thống nhất đất nước. 

Khẳng định vai trò hết sức quan trọng và vô cùng cần thiết của lực lượng DQTV, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khen ngợi: “Dân quân tự vệ và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là bức tường sắt của Tổ quốc, vô luận kẻ địch có hung bạo thế nào, hễ động vào lực lượng đó, bức tường đó thì kẻ địch nào cũng phải tan rã”... Sức mạnh của DQTV Việt Nam cũng được chính các nhà quân sự, học giả từ nước Mỹ thừa nhận: “Du kích Việt Cộng là những nhân vật huyền thoại”, “Họ là kẻ thù đáng sợ, một kẻ thù địch mà người ta phải kính phục”.

Với những thành tích đặc biệt xuất sắc trong kháng chiến chống Mỹ và trong xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở Miền Bắc, 345 tập thể DQTV, 242 cá nhân DQTV được tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.

Cùng với truyền thống vẻ vang của DQTV cả nước, trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, lực lượng DQTV Quân khu 1 vinh dự và tự hào nhận trọng trách trước toàn Đảng, toàn dân bảo vệ cơ quan Trung ương Đảng và Bác Hồ lãnh đạo toàn dân tiến hành cuộc kháng chiến trường kỳ. Lực lượng DQTV Quân khu Việt Bắc (nay là Quân khu 1) đã tổ chức nhiều trận chiến đấu thắng lợi, củng cố niềm tin cho nhân dân, bảo vệ, phát triển lực lượng của ta và xây dựng căn cứ kháng chiến.

Trong kháng chiến chống Mỹ, lực lượng DQTV trên địa bàn Việt Bắc đã tham gia 19 triệu ngày công làm hầm, hào; gần nửa triệu ngày công phục vụ chiến đấu, sửa chữa sân bay, khắc phục hậu quả chiến tranh. Trong cuộc chiến tranh phá hoại của không quân Mỹ, lực lượng DQTV cùng với bộ đội địa phương và bộ đội chủ lực bắn rơi 311 máy bay Mỹ trên bầu trời Việt Bắc. Tiêu biểu như dân quân du kích xã Hà Thượng (Đại Từ, Thái Nguyên); xã Nghĩa Phương (huyện Lục Nam), Dương Hưu (huyện Sơn Động), Hoà Sơn (huyện Hiệp Hoà) của tỉnh Bắc Giang; xã Quang Lang (Chi Lăng, Lạng Sơn) bằng súng bộ binh đã bắn rơi máy bay địch.

Trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc; với lực lượng đông đảo, rộng khắp, DQTV Việt Bắc đã tích cực tham gia xây dựng tuyến phòng thủ biên giới, phối hợp và phục vụ bộ đội chiến đấu, góp phần quan trọng vào thắng lợi của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của đất nước. 

Để ghi nhận công lao to lớn của lực lượng DQTV Quân khu trong các thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và xây dựng bảo vệ Tổ quốc, Đảng, Nhà nước đã trao tặng danh hiệu cao quý Anh hùng LLVT nhân dân cho 17 tập thể, 3 cá nhân. Năm 2014, Chủ tịch nước tiếp tục ký quyết định phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho 7 xã, 1 huyện trên địa bàn Quân khu đã có thành tích xuất sắc trong kháng chiến.

Trong những năm qua, quán triệt và thực hiện các nghị quyết, chỉ thị, văn bản của Đảng, Nhà nước về xây dựng và hoạt động của lực lượng DQTV, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của cấp ủy, chính quyền các cấp, các địa phương, nhất là từ khi có Luật Dân quân tự vệ, lực lượng DQTV trên địa bàn Quân khu được xây dựng theo phương châm “Vững mạnh, rộng khắp”, tổ chức biên chế tinh gọn, chất lượng tổng hợp được nâng lên, từng bước đổi mới nội dung huấn luyện và phương thức hoạt động theo phương châm: “Cơ bản, thiết thực, chất lượng”. Việc xây dựng DQTV được gắn với xây dựng cơ sở vững mạnh toàn diện, xây dựng khu vực phòng thủ trong các vùng trọng điểm về QPAN. Góp phần làm thất bại chiến lược “Diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia, bảo vệ chế độ XHCN, giữ vững ổn định chính trị, củng cố tăng cường QPAN trên địa bàn Quân khu cũng như ở mỗi địa phương. Lực lượng DQTV đã thực sự trở thành công cụ chủ yếu bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền, bảo vệ nhân dân ở cơ sở. Lực lượng DQTV cũng là những chiến sĩ xung kích trong công tác vận động quần chúng, phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, giúp dân xóa đói giảm nghèo.

Phát huy truyền thống vẻ vang qua 85 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của lực lượng DQTV, trong thời gian tới, Đảng ủy, Bộ tư lệnh Quân khu tiếp tục phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền các địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng và nâng cao chất lượng tổng hợp của lực lượng DQTV, lấy chất lượng chính trị làm cơ sở. Chú trọng xây dựng và nâng cao hiệu quả hoạt động của lực lượng dân quân thường trực biên giới, DQTV trên các địa bàn trọng điểm về QPAN. Với truyền thống đầy tự hào của DQTV Việt Nam, mỗi cán bộ, chiến sĩ DQTV trên quê hương Việt Bắc cần không ngừng rèn luyện, phấn đấu, tích cực huấn luyện, hăng hái lao động sản xuất, góp phần xây dựng lực lượng ngày càng trưởng thành, lớn mạnh, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước, nhân dân và những phần thưởng cao quý mà Đảng và Nhà nước đã trao tặng.